Juniperus drupacea

Πάρνωνας, 18/4/2012

Φέτος επιλέξαμε να στολίσουμε το blog μας με ένα ξεχωριστό χριστουγεννιάτικο δέντρο, το Juniperus drupacea Labill. Ο κέδρος αυτός ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους κέδρους της Ελλάδας, καθώς είναι ο ψηλότερος, ξεπερνά τα 20 μ., και έχει τους μεγαλύτερους κώνους, με διάμετρο 2,5 εκ.

Η εξάπλωσή του παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον: απαντά στη νότια Μικρά Ασία, τη δυτική Συρία και το Λίβανο και, κάνοντας ένα άλμα 800 χλμ. προς τα δυτικά, επανεμφανίζεται σε ένα μόνο βουνό της Ελλάδας, τον Πάρνωνα. Εκεί, φύεται σε ασβεστολιθικές πλαγιές υψομέτρου από 700 έως 1500 μ., σε συστάδες αμιγείς ή μικτές με μαυρόπευκα και κεφαλληνιακή ελάτη.

Προστατεύεται σε εθνικό επίπεδο από το ΠΔ 67/81, ενώ συμπεριλαμβάνεται στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης, λόγω της χρήσης του ως πρώτη ύλη στην επιπλοποιία ή ως καυσόξυλο, και στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ.

Για περισσότερες πληροφορίες: http://florahellenica.blogspot.gr/2011/12/juniperus-drupacea.html

Matthiola fruticulosa ssp.valesiaca

Φαράγγι Ραμνο Μπορ, 30/4/2011

Η Matthiola fruticulosa (L.) Maire με τα κυματιστά πέταλα, είναι εκπρόσωπος της οικογένειας Brassicaceae (ή Cruciferae ή Σταυρανθή) και απαντά στην Ελλάδα με δύο γεωγραφικά διακριτά υποείδη: το τυπικό υποείδος fruticulosa, σε χαμηλά υψόμετρα της νότιας Ελλάδας, και το υποείδος valesiaca, στο οποίο ανήκει το άτομο της φωτογραφίας, σε περιοχές της βόρειας Ελλάδας. Το δεύτερο αυτό υποείδος εξαπλώνεται εκτός της Ελλάδας στην κεντρική και τη νότια Ευρώπη, από τα Πυρηναία και τις Άλπεις έως τη Βαλκανική χερσόνησο.

Φύεται σε βραχώδεις και πετρώδεις θέσεις, σε χαράδρες, όρια δασικών εκτάσεων ή υπαλπικά λιβάδια, γενικά ανάμεσα στα 600 με 1800 μ., αν και έχει βρεθεί κοντά στο επίπεδο της θάλασσας ή πάνω από τα 2000 μ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι και τον Ιούλιο, ανάλογα με το υψόμετρο.

Μια ενδιαφέρουσα ιδιότητα της M. fruticulosa, όπως προκύπτει από έρευνα των Χρονοπούλου-Σερέλη, Χρονόπουλου και Κανναβού του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, είναι ότι λειτουργεί ως υπερσυσσωρευτής μολύβδου (Pb), δηλαδή έχει την ικανότητα να απορροφά μεγάλη συγκέντρωση μολύβδου από το περιβάλλον, συσσωρεύοντάς τον στις ρίζες και τους βλαστούς της. Η ικανότητα αυτή του φυτού το καθιστά υποψήφιο προς χρήση στην απορρύπανση επιβαρυμένων με μόλυβδο εδαφών, όπως αυτό της Λαυρεωτικής, όπου πραγματοποιήθηκε η προαναφερθείσα έρευνα.

Omphalodes luciliae ssp. scopulorum

Παγγαίο, 27/5/2012

Αποκλειστικός κάτοικος της αλπικής ζώνης, κρυμμένο μέσα σε σχισμές ασβεστολιθικών βράχων, πολλές φορές απαιτεί ικανότητες αναρρίχησης για να επιτρέψει στον επίδοξο φωτογράφο να αιχμαλωτίσει την εύθραυστη ομορφιά του. Το Omphalodes luciliae ssp. scopulorum J. R. Edm. είναι ένα από τα σπάνια φυτά των μεγάλων υψομέτρων. Απαντά σε σκιερές τοποθεσίες, πάνω από τα 1700 μ., αν και μπορεί κατ’ εξαίρεση να κατεβεί στα 1000 μ. Θα το βρείτε ανθισμένο από τα τέλη του Μάη μέχρι και τον Αύγουστο στα βουνά Χελμός, Παρνασσός, Γκιώνα, Βαρδούσια, Όλυμπος και Παγγαίο ή σε κορυφές της δυτικής Μικράς Ασίας.

Το όνομα Omphalodes προκύπτει από την ελληνική λέξη ομφαλός και δόθηκε στο γένος για το χαρακτηριστικό σχήμα των καρπών του. Το όνομα του είδους (luciliae) χάρισε στο φυτό ο Pierre Edmond Boissier (1810-1885), βέλγος βοτανικός και μαθηματικός, προς τιμήν της γυναίκας του Lucile. Ο Boissier περιέγραψε συνολικά 3602 νέα είδη από τα ταξίδια του και συνεργάστηκε με άλλους σπουδαίους βοτανικούς, όπως τον Theodore Heldreich. Το 1842 ταξίδεψε στην Ελλάδα και τη Μικρά Ασία, από όπου περιέγραψε το αλπικό αυτό φυτό.

Το O. luciliae ssp. scopulorum προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και τα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Orchis militaris

Φαλακρό, 26/5/2012

Βουνό των λουλουδιών. Βοτανικός παράδεισος των Βαλκανίων. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί έχουν αποδοθεί σε ένα βουνό της Ελλάδας όχι άδικα, αν αναλογιστεί κανείς την ιδιαίτερη χλωρίδα του: το όρος Φαλακρό. Αυτό που κάνει το Φαλακρό να θεωρείται η παιδική χαρά των βοτανικών είναι κυρίως η σπανιότητα πολλών από τα φυτικά είδη που απαντούν εκεί, καθώς κάποια από αυτά έχουν πολύ περιορισμένη εξάπλωση, ενώ άλλα βρίσκουν στο βουνό αυτό το μοναδικό χώρο εξάπλωσής τους σε όλη την Ελλάδα.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκει η ορχιδέα που παρουσιάζουμε σήμερα. Ο Orchis militaris L.  απαντά σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, από τον Ατλαντικό μέχρι τη Σιβηρία. Η σπάνια αυτή ορχιδέα είναι ακόμη πιο σπάνια στις χώρες τις Μεσογείου και στη χώρα μας βρίσκεται σε δύο μόνο διαφορετικές θέσεις στο όρος Φαλακρό. Ο βιότοπος που προτιμά είναι κυρίως λιβάδια ή όρια δασών, σε αλκαλικά υποστρώματα, και μπορεί να ανέβει μέχρι το υψόμετρο των 2200 μ. Στην Ελλάδα ανθίζει από τα μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Ιουνίου.

Όπως όλες οι ελληνικές ορχιδέες, προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και τη Συνθήκη CITES για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας. Επιπλέον, συμπεριλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του Ο.Η.Ε.

Crocus pallasii ssp. pallasii

Λέσβος, 17/11/2012

Η χλωριδική ανταπόκριση από το νησί της Λέσβου ξεκινά με το μοναδικό κρόκο που ανθίζει φθινόπωρο στο νησί: Crocus pallasii ssp. pallasii Goldb. Η εξάπλωση του κρόκου αυτού περιλαμβάνει τα Βαλκάνια, την Τουρκία, την Ιορδανία και το Ιράν. Στην Ελλάδα έχει αναφερθεί από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και, πρόσφατα, από τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία.

Φύεται σε ανοιχτές πετρώδεις ή βραχώδεις πλαγιές, αραιούς θαμνότοπους ή φρύγανα σε υψόμετρα από 50 έως 2500 μ. Η περίοδος ανθοφορίας του περιλαμβάνει τους μήνες  Οκτώβριο, Νοέμβριο και Δεκέμβριο.

Fritillaria mutabilis

Λευκάδα, 29/4/2012

Η Fritillaria mutabilis Kamari είναι ενδημική της Ελλάδας και απαντά στη Β Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, τη Ν Πίνδο και τα νησιά Κεφαλονιά και Λευκάδα του Ιονίου. Εμείς την εντοπίσαμε στα ορεινά της Λευκάδας, εκεί όπου παλαιότερα υπήρχε ελατοδάσος, όπως στη γειτονική Κεφαλονιά. Στην περιοχή αυτή συνυπάρχει με τη F. thessala, με την οποία πιθανόν να υβριδίζει.  

Φύεται σε βραχώδεις πλαγιές και ορεινά ή αλπικά λιβάδια, σε μακκία ή ανοίγματα δάσους κεφαλληνιακής ελάτης και υψόμετρο από 400 έως 2100 μ. Τα υποστρώματα που προτιμά είναι κυρίως ασβεστολιθικά, αλλά μπορεί να βρεθεί και σε σχιστόλιθο ή σερπεντίνη. Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο, ανάλογα με το υψόμετρο.

Η φριτιλλάρια αυτή περιγράφηκε σχετικά πρόσφατα, το 1991, και εμφανίζει μεγάλη ποικιλότητα στο χρώμα των ανθών. Ίσως μάλιστα στην ποικιλότητα αυτή να αναφέρεται το όνομά της (mutabilis: αυτός που έχει την ικανότητα να μεταλλάσσεται, να μεταβάλλεται). Όπως και άλλα είδη του γένους, η F. mutabilis Kamari απειλείται από τη βόσκηση, λόγω του σακχαρούχου νέκταρος που υπάρχει στα άνθη της. Περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Crocus cancellatus ssp. mazziaricus

Γρεβενά, 7/11/2010

Ο κρόκος που παίζει με το φως μέσα στο πυκνό δρυοδάσος των Γρεβενών είναι ο Crocus cancellatus ssp. mazziaricus (Herb.) B. Mathew. Πρόκειται για είδος με ευρεία εξάπλωση στον ελληνικό χώρο, τόσο στην ηπειρωτική χώρα όσο και στα νησιά. Η παγκόσμια εξάπλωση του συγκεκριμένου υποείδους περιλαμβάνει τα Βαλκάνια και τη δυτική Τουρκία.

Προτιμά τα χαμηλά υψόμετρα, αλλά μπορεί να ανέβει μέχρι τα 1550 μ., όπως π.χ. έχει αναφερθεί για βραχώδεις θέσεις στον Πάρνωνα. Ανήκει στους φθινοπωρινούς κρόκους, καθώς ανθίζει από τον Σεπτέμβριο μέχρι και το Νοέμβριο, με τα άνθη να εμφανίζονται πριν από τα φύλλα. Θα τον βρείτε σε βραχώδεις πλαγιές, πετρώδη λιβάδια, θαμνότοπους ή ανοίγματα δασών.

Epipactis subclausa

Καμβούνια, 3/8/2012

Διασχίζοντας τα πυκνά ελατοδάση ενός από τα πιο ανεξερεύνητα βουνά της δυτικής Μακεδονίας, ξαφνιαστήκαμε ευχάριστα συναντώντας μια από τις πιο σπάνιες ενδημικές ορχιδέες της Ελλάδας.

Η Epipactis subclausa Robatsch απαντά σε βουνά της Πίνδου, τον Όλυμπο, το Βούρινο και τον Κίσσαβο, ενώ υπάρχουν αναφορές για την Εύβοια και την Αττική και υπάρχει πιθανότητα η εξάπλωσή της να φτάνει μέχρι τη γειτονική Αλβανία. Η ανεύρεσή της από εμάς στα Καμβούνια συνιστά νέα αναφορά. Φύεται σε σκιερές τοποθεσίες μέσα σε δάση οξιάς, ελάτης ή μεικτά, σε υψόμετρο από 700 έως 1700 μ. Ανάλογα με το υψόμετρο και την έκθεση, η ανθοφορία της μπορεί να διαρκέσει από τα μέσα Ιουλίου έως τα τέλη Αυγούστου.

Όπως προαναφέραμε, πρόκειται για σπάνιο είδος με μικρούς πληθυσμούς, συνήθως μικρότερους των 100 ατόμων. Υπολογίζεται, όπως αναφέρεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, ότι ο συνολικός πληθυσμός της είναι μικρότερος των 4000 ατόμων. Οι μικροί και διάσπαρτοι πληθυσμοί της E. subclausa, σε συνδυασμό με απειλές που δέχεται από πυρκαγιές ή υπερβόσκηση, καταδεικνύουν την ανάγκη ένταξής της στην κατηγορία «Σχεδόν Απειλούμενο».

Εκτός του Βιβλίου Ερυθρών Δεδομένων στο οποίο περιλαμβάνεται, προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και τη Συνθήκη CITES για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας. 

Anthyllis montana ssp. jacquinii

Παγγαίο, 26/6/2011

Η Anthyllis montana ssp. jacquinii (A. Kern.) Hayek είναι ένα σπάνιο ψυχανθές που εμφανίζεται τοπικά στα βουνά Παρνασσός, Γκιώνα, Κίσσαβος, Άθως, Παγγαίο, Μενοίκιο, Όρβηλος και Φαλακρό. Η παγκόσμια εξάπλωσή του περιλαμβάνει τις Ανατολικές Άλπεις και βουνά της Βαλκανικής χερσονήσου.  

Φύεται σε βραχώδεις θέσεις μεγάλων υψομέτρων, από τα 1600 έως τα 2250 μ., επάνω σε ασβεστόλιθο. Ανθίζει καλοκαίρι, κατά τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο.

Viola rausii

Κίσσαβος, 4/9/2011

Πίσω από πολλά ονόματα φυτών κρύβεται μια τραγική ιστορία έρωτα της ελληνικής μυθολογίας: ο Απόλλων ερωτεύτηκε τη Δάφνη, η Αφροδίτη τον Άδωνι, ο Νάρκισσος τον εαυτό του. Μετά το θάνατο των τριών θνητών, το όνομά τους δόθηκε σε όμορφα λουλούδια: Daphne, Adonis, Narcissus. Για το γένος Viola η ιστορία είναι λίγο διαφορετική, αν και πάλι ερωτική, με πρωταγωνιστή το Δία και θύμα την Ιώ. Ο Δίας για να προστατεύσει την Ιώ από τη ζηλόφθονη Ήρα, τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα και την έβαλε να βόσκει σε ένα λιβάδι με μωβ άνθη, στα οποία έδωσε το όνομά της: ία. Από τη γνωστή σε όσους λύνουν σταυρόλεξα λέξη προέρχεται το όνομα βιόλα ή βιολέτα. 

Η Viola rausii Erben είναι μια βιολέτα ενδημική του Κισσάβου και του Πηλίου, που φύεται σε πετρώδεις πλαγιές ή βραχώδεις τοποθεσίες, από τα 550 έως τα 1950 μ. Ανθίζει από τον Απρίλιο και ανάλογα με το υψόμετρο η ανθοφορία της μπορεί να επεκταθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο. Περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Silene saxifraga

Όλυμπος, 17/9/2011

Η Silene saxifraga L. είναι φυτό των βουνών του ευρωπαϊκού νότου, από την Ισπανία έως τη Βουλγαρία. Στην Ελλάδα η εξάπλωσή της περιορίζεται σε λίγα βουνά του βορρά, ανατολικά της οροσειράς της Πίνδου. Εντοπίζεται σε πετρώδεις πλαγιές, προεξοχές βράχων και βραχώδεις θέσεις σε αλπικά λιβάδια. Της αρέσουν τα μεγάλα υψόμετρα, φτάνει μέχρι τα 2800 μ. στον Όλυμπο, αλλά πολλές φορές κατεβαίνει μέχρι τα 1250 μ. Ανθίζει κυρίως τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.

Το όνομα αυτής της Σιληνής προέρχεται από τις λατινικές λέξεις saxum, που σημαίνει βράχος, πέτρα, και frango, δηλαδή σπάω, τρίβω. Ονομάστηκε έτσι είτε λόγω του βιότοπου που προτιμά, είτε για τις φαρμακευτικές ιδιότητες που της αποδόθηκαν. Στην Ισπανία είναι διαδεδομένη η χρήση της ως φαρμακευτικό βότανο με το όνομα Salsufragi και θεωρείται ότι μπορεί να «σπάσει» τις πέτρες στα νεφρά, τη χολή ή την ουροδόχο κύστη.

Περιλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ.

Gentiana cruciata

Βέρμιο, 20/7/2012

Το 2^ο π.Χ. αιώνα ο βασιλιάς Γέντιος (Gentius) της Ιλλυρίας ανακάλυψε τις θεραπευτικές ιδιότητες ενός φυτού. Δύο περίπου αιώνες αργότερα, ο Πλίνιος ονόμασε το φυτό αυτό Γεντιανή (Gentiana), προς τιμήν του Ιλλύριου βασιλιά. Οι θεραπευτικές ιδιότητες – κυρίως τονωτικό της πέψης και καταπραϋντικό των γαστρεντερικών φλεγμονών – αποδίδονται στη ρίζα της κίτρινης γεντιανής (Gentiana lutea), ενός από τα 7 είδη που εκπροσωπούν το γένος στην  Ελλάδα.

Η Gentiana cruciata L., μία από τις εντυπωσιακές μπλε γεντιανές, απαντά σε διάσπαρτους πληθυσμούς σε βουνά της Β και Ν Πίνδου και της Μακεδονίας, ενώ η παγκόσμια εξάπλωσή της περιλαμβάνει την Κ και Ν Ευρώπη, φτάνοντας ανατολικά μέχρι τη Δ Σιβηρία, τον Καύκασο και τη Μικρά Ασία.

Φύεται σε ανοίγματα δασών, ενώ μερικές φορές ανεβαίνει μέχρι το αλπικό επίπεδο σε λιβάδια ή βοσκοτόπια, σε υψόμετρα από 1000 έως 2000 μ. Ανθίζει κυρίως τον Ιούλιο, αν και μπορεί να παραταθεί η περίοδος ανθοφορίας της έως τον Αύγουστο.

Προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 του Ελληνικού Κράτους και περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Colchicum boissieri

Οίτη, 24/9/2012

Ακόμα ένα φθινοπωρινό κολχικό που στολίζει τις πλαγιές των βουνών, όταν όλα τα υπόλοιπα χρώματα τριγύρω αρχίζουν να ξεθωριάζουν.  Το Colchicum boissieri Orph. φύεται σε ορεινά λιβάδια ή θαμνώνες στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, την Εύβοια και κάποια νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Παλαιότερα θεωρούνταν ενδημικό της Ν Ελλάδας, αλλά η εξάπλωσή του περιλαμβάνει και περιοχές της Δ Τουρκίας. Η ανθοφορία του ξεκινά τον Σεπτέμβριο και διαρκεί μέχρι το Δεκέμβριο.

Περιλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και τα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Colchicum rausii

Καράβα, 21/9/2012

Το Colchicum rausii K. Perss. είναι ένα από τα πιο σπάνια κολχικά της Ελλάδας. Είναι τοπικό ενδημικό του όρους Καράβα της Ν Πίνδου, όπου μέχρι σήμερα έχει εντοπιστεί σε δύο μόνο κοντινές τοποθεσίες. Φύεται σε αλπικά λιβάδια, υψόμετρου από 1500 έως 1650 μ. και ανθίζει χωρίς φύλλα τον Σεπτέμβριο. Τα φύλλα και οι καρποί του εμφανίζονται αργά την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι.

Οι δύο πληθυσμοί του C. rausii φαίνεται να μην απειλούνται ιδιαίτερα από ανθρώπινες δραστηριότητες, καθώς η περιοχή όπου φύονται δεν είναι εύκολα προσβάσιμη. Επιπλέον, η ικανότητα του φυτού να αναπαράγεται και αγενώς, το προστατεύει από την απειλή της υπερβόσκησης. Παρόλα αυτά, στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας προτείνεται η ένταξή του στην κατηγορία «Τρωτό», λόγω της πολύ περιορισμένης εξάπλωσής του. Εμείς έχουμε να προσθέσουμε ότι μια απαγόρευση βόσκησης ή διέλευσης κοπαδιών στα λιγοστά τετραγωνικά μέτρα στα οποία απλώνεται το C. rausii – παρατηρήσαμε πολλά πατημένα άτομα – θα μπορούσε να βοηθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη των πληθυσμών, χωρίς να ενοχλήσει την τοπική κτηνοτροφία.

Campanula pangea

Παγγαίο, 10/9/2012

Μια φθινοπωρινή βόλτα στο Παγγαίο μπορεί να κρύβει εκπλήξεις, όπως αυτή η ενδημική καμπανούλα. Η Campanula pangea Hartvig έχει εντοπιστεί μέχρι στιγμής μόνο στη ΝΑ και ΒΔ πλευρά του όρους Παγγαίο, σε υψόμετρο από 1000 έως 1700 μ. Φύεται σε βραχώδεις θέσεις μέσα ή σε ανοίγματα δάσους οξιάς, καθώς και στις πλευρές δασικών δρόμων ή μονοπατιών, σε ασβεστόλιθο ή σχιστόλιθο. Η περίοδος ανθοφορίας της περιλαμβάνει κυρίως τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο.

Η Campanula pangea Hartvig ανακαλύφθηκε σχετικά πρόσφατα, το 1985, και περιγράφηκε το 1998. Έχουν γίνει προσπάθειες ανεύρεσης του είδους σε γειτονικά ορεινά συγκροτήματα, όπως το Μενοίκιο, οι οποίες όμως παραμένουν άκαρπες.  Λόγω της μικρής περιοχής εμφάνισής της και του σχετικά μικρού μεγέθους των πληθυσμών της, περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, όπου προτείνεται η ένταξή της στην κατηγορία «Τρωτό».

Colchicum graecum

Λάκμος, 27/8/2011

Ένα κολχικό ενδημικό της Ελλάδας, όπως φανερώνει το όνομά του. Το Colchicum graecum K. Perss. απαντά σε βουνά της Πίνδου, της Στερεάς Ελλάδας και της Πελοποννήσου. Φύεται σε ξηρές, πετρώδεις πλαγιές, σε ασβεστόλιθο, σχιστόλιθο ή οφιολιθικά πετρώματα και υψόμετρο από 1300 έως 2400 μ., αν και κατεβαίνει μέχρι τα 900 μ. μέσα σε χαράδρες ή σε πλαγιές με Β ή ΒΑ προσανατολισμό.     

Το C. graecum ανήκει στα φθινοπωρινά κολχικά, αλλά βιάζεται περισσότερο να φέρει το φθινόπωρο από τα άλλα, καθώς χαρακτηρίζεται από πολύ πρώιμη άνθιση. Η περίοδος ανθοφορίας του πολλές φορές ξεκινά από τα τέλη του Ιουλίου και διαρκεί μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Τα φύλλα του και οι καρποί του εμφανίζονται από τον Απρίλιο έως τον Ιούλιο.

Περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Jovibarba heuffelii

Καμβούνια, 3/8/2012

"Old wryters do call it Iovis barba, Iupiter's Bearde, & holde an Opynion supersticously 

that in what house so ever it groweth, no Lyghtning or Tempest 

can take place to doe any harm there."

William Bullein, 1562

Το γένος Jovibarba είναι στενά συγγενικό με το Sempervivum. Διαφέρει κυρίως στα άνθη, τα οποία δεν είναι ακτινωτά και έχουν 6 πέταλα, σε αντίθεση με το Sempervivum που έχει άνθη με 8-16 πέταλα.

Το Jovibarba heuffelii (Schott) Á. Löve & D. Löve απαντά στα βουνά των Βαλκανίων και τα ανατολικά Καρπάθια, ενώ στην Ελλάδα κατεβαίνει μέχρι τον Τυμφρηστό. Καλλιεργείται ευρύτατα σε πολλά σημεία του πλανήτη. Μάλιστα στις ΗΠΑ έχει διαφύγει από καλλιέργεια και έχει εγκλιματιστεί στο βόρειο Ουισκόνσιν. Φύεται σε ξηρές, βραχώδεις θέσεις, σε αλπικά λιβάδια, γενικά σε ασβεστόλιθο, αλλά κάποιες φορές σε σχιστόλιθο, σερπεντίνη ή άλλα υποστρώματα. Ανθίζει από τέλη Ιουνίου έως και τον Αύγουστο, σε υψόμετρα από 1000 έως 2300 μ., αν και κάποιες φορές κατεβαίνει στα 100 μ. μέσα σε χαράδρες.

Προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Το όνομα Jovibarba προέρχεται από τις λέξεις Jovis, ο Δίας του ελληνικού δωδεκάθεου, και barba, δηλαδή γενειάδα στα λατινικά, κάτι που ίσως αναφέρεται στα βλεφαριδωτά πέταλα του φυτού. Μια ενδιαφέρουσα πηγή αναφέρει ότι το γένος αυτό ταυτίστηκε με τον Δία ή τον Θορ, θεότητες που όριζαν τον κεραυνό στην ελληνική και γερμανική/σκανδιναβική μυθολογία αντίστοιχα. Για το λόγο αυτό κατά το μεσαίωνα, ίσως και από την αρχαιότητα, οι άνθρωποι καλλιεργούσαν είδη Jovibarba στις στέγες των σπιτιών τους, με την πεποίθηση ότι έτσι προστατεύουν το σπίτι από τους κεραυνούς. Σε σλαβικά έθνη η παράδοση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Sempervivum ciliosum

Καμβούνια, 3/8/2012

Sempervivum, δηλαδή αυτό που ζει για πάντα. Το όνομα δόθηκε στα φυτά του γένους λόγω της ικανότητάς τους να διατηρούν τα φύλλα τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα και να αντέχουν σε δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες, αποθηκεύοντας νερό στα παχιά φύλλα τους. Το γένος περιλαμβάνει περίπου 40 είδη, 5 εκ των οποίων απαντούν στην Ελλάδα.

Το Sempervivum ciliosum Craib είναι ενδημικό μιας σχετικά μικρής περιοχής της κεντρικής Βαλκανικής χερσονήσου, η οποία περιλαμβάνει τη Β Ελλάδα, τη ΝΔ ΠΓΔΜ και τη Δ Βουλγαρία. Στην Ελλάδα υπάρχουν αναφορές για τα βουνά του βορρά Μπούτσι, Σινιάτσικο και Βούρινος, ενώ εμείς το συναντήσαμε στα Καμβούνια.

Προτιμά ορεινές βραχώδεις τοποθεσίες, επάνω σε ασβεστόλιθο, σχιστόλιθο ή σερπεντίνη και υψόμετρα από 1000 έως 2100 μ. Η περίοδος ανθοφορίας του περιλαμβάνει τον Ιούλιο και τον Αύγουστο.

Προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και τα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Parnassia palustris

Βάλια Κάλντα, 6/8/2012

Το γένος Parnassia, μοναδικό της οικογένειας Parnassiaceae, περιλαμβάνει περίπου 50 είδη, τα περισσότερα από τα οποία κατανέμονται στην Κίνα και την περιοχή των Ιμαλαΐων. Στην Ελλάδα αντιπροσωπεύεται από την Parnassia palustris L., είδος αρκετά διαδεδομένο στον κόσμο, που απαντά σε όλη σχεδόν την Ευρώπη, τη ΒΔ Αφρική, εύκρατες και αρκτικές περιοχές της Ασίας και τη Β Αμερική. Στο νότο, όπως και στην Ελλάδα, η εξάπλωσή της περιορίζεται στα βουνά.

Φύεται σε υγρά εδάφη, δίπλα σε ρυάκια, ρέματα ή βάλτους και σε υψόμετρα από 600 έως 2100 μ. Η ανθοφορία της ξεκινάει τον Ιούλιο και πολλές φορές διαρκεί μέχρι και τον Οκτώβριο.

Αυτό που τραβά αμέσως την προσοχή στο άνθος της P. palustris είναι οι αδένες που μοιάζουν με μικρές κίτρινες σταγόνες. Οι απόψεις για τη χρησιμότητα αυτών των αδένων διίστανται. Αφ’ ενός υπάρχει η άποψη ότι, εφόσον μοιάζουν με σταγόνες νέκταρος, ξεγελούν και έλκουν τα έντομα, υποβοηθώντας έτσι την επικονίαση.

Από την άλλη, ο Heckel το 1876 υποστήριξε, αποδεικνύοντας με πειράματα, ότι οι αδένες αυτοί παράγουν ένα κολλώδες υγρό, στο οποίο μπορούν να παγιδευτούν μικρά έντομα. Όπως και σε άλλα εντομοφάγα είδη, πχ Drosera, το υγρό αυτό γίνεται περισσότερο άφθονο μετά από ερεθισμό των αδένων από τα έντομα και έχει την ικανότητα να τα αποσυνθέτει.

Αν και δεν έχει αποδειχθεί ότι η P. palustris μπορεί να απορροφήσει όντως τα θρεπτικά συστατικά που απελευθερώνονται από την αποσύνθεση αυτών των εντόμων, πολλά φυτικά είδη έχουν την ικανότητα να παράγουν αντίστοιχες εκκρίσεις στις οποίες παγιδεύονται και στη συνέχεια αποσυντίθενται έντομα. Τα φυτά αυτά, σύμφωνα με τον Μανέτα*, είναι εν δυνάμει σαρκοφάγα. Πιθανόν να μπορούν να απορροφήσουν τα αζωτούχα συστατικά του αποσυντιθέμενου εντόμου, συμπληρώνοντας έτσι τις ανάγκες τους σε άζωτο. Άλλωστε, φυτά που ζουν σε υγρά εδάφη, κυρίως γύρω από βάλτους, αντιμετωπίζουν έλλειψη αζώτου στο περιβάλλον τους.

* Μανέτας Γιάννης, 2010. Τι θα έβλεπε η Αλίκη στη χώρα των φυτών

Rhynchocorys elephas

Σμόλικας, 17/6/2012

Υπάρχουν ελέφαντες στην Ελλάδα; 

Ναι, τουλάχιστον στο φυτικό βασίλειο. Το πάνω χείλος της στεφάνης του Rhynchocorys elephas (L.) Griseb. αγκαλιάζει το στύλο μοιάζοντας πολύ με προβοσκίδα. Πρόκειται για ένα πολύ ιδιαίτερο είδος τόσο μορφολογικά όσο και βιολογικά, αφού είναι ημιπαράσιτο.

Η εξάπλωση του μικρού ελέφαντα περιλαμβάνει τη Ν Ιταλία, τη Ν Βαλκανική, την Ανατολία, τις χώρες του Καυκάσου και το Ν και Κ Ιράν. Στην Ελλάδα εμφανίζεται κυρίως στο Βορρά, στα βουνά της Πίνδου και το Καϊμακτσαλάν, με  μία απομακρυσμένη εμφάνιση στην Οίτη.

Αγαπά την υγρασία και εμφανίζεται σε υγρά λιβάδια και ρέματα, σε υψόμετρο μεταξύ 1000-2000 μ., πάνω σε σχιστόλιθο ή σερπεντίνη. Ανθίζει από τον Ιούλιο μέχρι το Σεπτέμβριο, ανάλογα με το υψόμετρο. 

Stachys ionica

Λευκάδα, 21/5/2012

Τα απόκρημνα βράχια των δυτικών ακτών της Λευκάδας μετατρέπονται σε βελούδινα μαξιλάρια με τη βοήθειά του. Ο λόγος για το Stachys ionica Halácsy, ένα φυτό που ενδημεί στην περιοχή του Ιονίου και εξαπλώνεται, εκτός της Λευκάδας, στη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά, την Ιθάκη, καθώς και στο νησάκι Οξιά, κοντά στις εκβολές του Αχελώου.

Είναι χασμόφυτο και φύεται αποκλειστικά σε ρωγμές βράχων κατά μήκος των ακτών. Η πιο εντυπωσιακή παρουσία του είναι στο χωριό Άγιος Νικήτας της Λευκάδας, όπου βγαίνει ανάμεσα στις πέτρες παλιών τοίχων. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τα μέσα Ιουλίου.

Ο S. ionica προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και τα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000». 

Dianthus myrtinervius ssp. caespitosus

Καϊμακτσαλαν, 22/7/2012

Το γένος Dianthus, το «Διός άνθος» κατά τους αρχαίους, περιλαμβάνει γύρω στα 70 είδη και υποείδη στην Ελλάδα. Πάνω από το ένα τρίτο αυτών είναι ενδημικά της χώρας μας.

Ο Dianthus myrtinervius Griseb. φαίνεται να μην αναγνωρίζει σύνορα και τεχνητά όρια, αφού τον μοιραζόμαστε με τη γειτονική ΠΓΔΜ. Το υποείδος myrtinervius ενδημεί στο Βαρνούντα και το Βίτσι, ενώ το υποείδος caespitosus Strid & Papan. στο Καϊμακτσαλαν.

Φύεται σε βραχώδεις περιοχές μέσα σε λιβάδια, σε σχιστόλιθο ή ασβεστόλιθο, από τα 1700 έως τα 2500 μ. Ανθίζει από τα τέλη Ιουνίου έως τα μέσα Αυγούστου.

Προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και τα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000». 

Calystegia soldanella

Λευκάδα, 19/5/2012

Τα μεγάλα ρόδινα άνθη της Calystegia soldanella (L.) Roemer & Schultes μοιάζουν με παλιό γραμμόφωνο. Είναι από τα εντυπωσιακότερα φυτά της  χλωρίδας των αμμοθινών, η οποία περιλαμβάνει στην Ελλάδα είδη όπως τα Otanthus maritimus, Matthiola tricuspidata και Pancratium maritimum και τοπικά  στη Λευκάδα την ενδημική Arenaria leucadia. Το όνομα του είδους soldanella της δόθηκε για τα πολύ χαρακτηριστικά νεφροειδή σαρκώδη φύλλα της, που θυμίζουν το σχήμα του ρωμαϊκού νομίσματος solidus.

Η μεταφορά των σπερμάτων της με τα θαλάσσια ρεύματα ευθύνεται για την ευρεία γεωγραφική της εξάπλωση, η οποία περιλαμβάνει παραθαλάσσιες περιοχές  στη Δ. Ευρώπη, τις παραμεσόγειες περιοχές, τη ΝΔ Ασία, την Κίνα, την Ιαπωνία,  την Αμερική και την Ωκεανία. Φαίνεται ότι η μόνη ήπειρος από την οποία απουσιάζει είναι η Ανταρκτική!

Παρά την κοσμοπολίτικη εξάπλωσή της, συμπεριλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Ειδών που χρήζουν προστασίας του Ο.Η.Ε., ίσως γιατί το ενδιαίτημά της, οι αμμώδεις παραλίες, απειλούνται από τουριστικές δραστηριότητες.

Arenaria leucadia

Λευκάδα, 30/5/2012

Η Arenaria leucadia Phitos & Strid, είναι η αδιαμφισβήτητη χλωριδική σταρ της Λευκάδας, καθώς είναι το μοναδικό τοπικό ενδημικό φυτό του νησιού. Έτσι λοιπόν, από το φθινόπωρο που κάναμε την πρώτη επαφή μας με τη χλωρίδα του νησιού, την περιμέναμε εναγωνίως να ανθίσει.

Η ανθοφορία της ξεκινά γύρω στα μέσα Απριλίου και διαρκεί μέχρι τα τέλη Μαΐου. Όντας ένα αμμόφιλο είδος, περιγράφηκε το 1994 από μια αμμώδη παραλία κοντά στο ακρωτήριο Γυράπετρα. Η Τρίγκου, το 2006, την εντόπισε σχεδόν σε όλο το μήκος της Β και Δ παραλιακής ζώνης της λιμνοθάλασσας που βρίσκεται κοντά στην πόλη της Λευκάδας και σε τρεις ακόμη παραλίες των δυτικών ακτών του νησιού. Μη επιβεβαιωμένες θέσεις αναφέρονται από τα ορεινά της Λευκάδας και από την Κεφαλονιά (Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, 2009).

Οι μικροί πληθυσμοί που σχηματίζει δεν ξεπερνούν συνολικά τα 1000 άτομα (Τρίγκου, 2006). Επιπλέον, αν και δεν κινδυνεύει άμεσα από τον τουρισμό, καθώς η περίοδος ανθοφορίας της τελειώνει πριν καταφθάσουν οι ορδές των λουόμενων, οι βιότοποί της υποβαθμίζονται συνεχώς από απορρίμματα, έργα τουριστικής υποδομής και καταπάτηση με μηχανοκίνητα μέσα. Γι’ αυτό άλλωστε συμπεριλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, όπου προτείνεται η κατάταξή της στην κατηγορία των Κινδυνευόντων, και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000», στο οποίο ανήκει και η ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας της Λευκάδας.

Fritillaria drenovskii

Φαλακρό, 26/5/2012

Η Fritillaria drenovskii Degen & Stoj. είναι ένα από τα στολίδια των παραμελημένων βουνών της ανατολικής Μακεδονίας. Τη συναντήσαμε ένα βροχερό μεσημέρι στα αλπικά λιβάδια του Φαλακρού. Τα πετρώδη αλπικά λιβάδια άλλωστε, ανάμεσα στα 1000 και 1850 μ., είναι ο βιότοπος που προτιμά. Ανθίζει τους μήνες Μάιο και Ιούνιο στα βουνά Φαλακρό, Παγγαίο, Όρβηλο και Μενοίκιο της Ελλάδας και σε γειτονικές αντίστοιχες περιοχές της Βουλγαρίας.

Η ντελικάτη αυτή φριτιλλάρια προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης για την Προστασία της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος και συμπεριλαμβάνεται στο Παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43 και στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης ως «τρωτό».  Ακόμα, βρίσκεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Φυτών που χρήζουν προστασίας του Ο.Η.Ε. και ανάμεσα στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000», ενώ στη Βουλγαρία συμπεριλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων της χώρας με το χαρακτηρισμό «κρισίμως κινδυνεύον». Οι απειλές που δέχονται οι πληθυσμοί της οφείλονται κυρίως στην κτηνοτροφία.

Cymbalaria minor

Λευκάδα, 21/5/2012

H Cymbalaria minor (Cufod.) Speta είναι ενδημικό είδος της Δυτική Ελλάδας και των νησιών του Ιονίου. Εμφανίζεται σε σχισμές βράχων από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 1950 μ. Ανθίζει από Μάιο μέχρι Ιούλιο. 

Συμπεριλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».