Ramonda nathaliae

Φαράγγι Ραμνο Μπορ, 30/4/2011

Και να η πρώτη ανάρτηση που πραγματικά ανταποκρίνεται στο όνομα του blog, αφού όντως πραγματοποιήσαμε μία μίνι εξόρμηση με σκοπό να βρούμε το συγκεκριμένο φυτό. 

Η Ramonda nathaliae Pančić & Petrović, ένα φυτό ιδιαίτερου βοτανικού ενδιαφέροντος, ανήκει στην οικογένεια των Gesneriaceae, μια οικογένεια τροπικών κατά βάση φυτών. Στην Ευρώπη εκπροσωπείται από 5 είδη, τα τέσσερα από τα οποία εμφανίζονται στα Βαλκάνια και την Ελλάδα. Η ιδιαιτερότητα των ευρωπαϊκών Gesneriaceae έγκειται στο γεγονός ότι αποτελούν υπολείμματα μιας παλαιότερης γεωλογικής περιόδου, κατά την οποία το κλίμα ήταν θερμότερο και υγρότερο και έτσι ευνοούσε τη μεγαλύτερη εξάπλωση αυτών των ειδών, ενώ στις μέρες μας η εξάπλωσή τους είναι πολύ περιορισμένη. Περισσότερα όμως για αυτή την οικογένεια θα αποκαλύψουμε εν καιρώ.

Επιστρέφοντας στη Ramonda nathaliae, ανακαλύφθηκε το 1882 από τον Σέρβο βοτανικό Sava Petrović σε γκρεμούς στη Jelašnica κοντά στη Niš. Το όνομά της το πήρε προς τιμήν της βασίλισσας Ναταλίας της Σερβίας. Μοίαζει πολύ με τον έτερο εκπρόσωπο του γένους, τη γνωστότερη R. serbica, αλλά διαφέρει μορφολογικά στα φύλλα, τα οποία είναι σχετικά φαρδύτερα, ρομβοειδή έως ανίθετα ωοειδή, με μικρότερα και περισσότερο κανονικά, μυτερά δόντια στα άκρα. Διαφέρει επίσης η εξάπλωση και το είδος των βιοτόπων τους οποίους προτιμούν. Συγκεκριμένα, η R. nathaliae έχει μικρότερη εξάπλωση. Υπάρχει στην κεντρική βόρεια Ελλάδα (Βέρμιο, Βόρας, Πίνοβο, Τζένα, Πάικο), είναι αρκετά κοινή στις κοιλάδες των ποταμών της κεντρικής FYROM (π.χ. ανάμεσα στα Σκόπια και το Bέλες) και επανεμφανίζεται σε μια μικρή περιοχή της Ν.Α. Σερβίας, όπου συμβιώνει με τη R. serbica. Φύεται σε σκιερές βραχώδεις ρωγμές, αλλά γενικά σε πιο ανοιχτούς, ξηρούς και θερμούς βιοτόπους από τη R. serbica, σε μια ποικιλία υποστρωμάτων και υψόμετρο από 700 έως 1800 μ. Εμείς τη βρήκαμε αρκετά χαμηλότερα, στο φαράγγι του Ράμνο Μπορ. Ανθίζει Μάιο και Ιούνιο. Προστατεύεται από το Π.Δ. 67/81 και περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών που καταχωρήθηκαν για τις περιοχές του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Tulipa australis

Βούρινος, 7/5/2011

Η Tulipa australis Link είναι η πιο κοινή από τις τουλίπες της χώρας μας. Εμφανίζεται σε υπαλπικά λιβάδια, θαμνώνες, πτεριάδες, πετρώδεις θέσεις σε ανοίγματα δάσους, ξηρές βραχώδεις πλαγιές και σάρες, αδιαφορώντας για το γεωλογικό υπόστρωμα. Συνήθως βρίσκεται σε υψόμετρο από 1100 έως 2200 μ., αν και πολλές φορές κατέρχεται  χαμηλότερα. Η γεωγραφική της κατανομή είναι κυρίως υπομεσογειακή, περιλαμβάνοντας τη Ν. Ευρώπη, τη ΒΔ Αφρική και τη Μικρά Ασία έως τον Καύκασο. Στην Ελλάδα εμφανίζεται στα βουνά της ηπειρωτικής χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της Πελοποννήσου καθώς και στα νησιά Νάξο και Θάσο. Ορισμένοι συγγραφείς την κατατάσσουν ως υποείδος της T. sylvatica,  αλλά η Persson (1991) υποστηρίζει ότι η τελευταία διαφέρει σημαντικά σε μορφολογικούς χαρακτήρες, βιότοπο και χρωμοσωμικό αριθμό. Όπως και όλα τα υπόλοιπα είδη του γένους, η T. australis περιλαμβάνεται στο Π.Δ. 67/81 «Περί προστασίας της αυτοφυούς Χλωρίδος και Άγριας Πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και Ελέγχου της ερεύνης επ’ αυτών.»

Οι τουλίπες συνδέονται με μία από τις εντυπωσιακότερες περιπτώσεις ραγδαίας οικονομικής ανάπτυξης οφειλόμενης σε φυτό. Το παράξενο όμως είναι ότι σε αντίθεση με άλλα φυτά που χρησιμοποιήθηκαν είτε ως τροφή είτε ως πρώτη ύλη για τη βιομηχανία, οι τουλίπες προορίζονταν  καθαρά και μόνο για καλλωπιστική χρήση. Η αρχή αυτής της βιομηχανίας φαίνεται να γίνεται στην Ολλανδία του 16^ου αιώνα με την εισαγωγή βολβών τουλίπας από κάποιο άγνωστο είδος  προερχόμενο από την επικράτεια της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Ολλανδοί, μαγεμένοι από τα χρώματα της τουλίπας, επιδόθηκαν σε έναν αγώνα συνεχούς εξέλιξης και διασταύρωσης των φυτών με σκοπό τη δημιουργία όλο και πιο εντυπωσιακών σε μέγεθος και χρωματισμό λουλουδιών. Σε αυτό μάλιστα, βρήκαν έναν απρόσμενο σύμμαχο, τον ιό TBV που προσβάλλει τα φυτά δημιουργώντας ανοιχτόχρωμες λωρίδες στα πέταλα! Η κατοχή και επίδειξη εντυπωσιακών τουλιπών έγινε μέτρο οικονομικής ευμάρειας και κοινωνικού στάτους. Οι τιμές ανέβαιναν γρήγορα και ορισμένοι βολβοί έφθασαν να ανταλλάσσονται με ολόκληρα στρέμματα χωραφιών. Όλη αυτή η κατάσταση έμεινε γνωστή ως «τουλιπομανία». Η αγορά όμως κάποια στιγμή έφτασε σε κορεσμό και στα μέσα του 17^ου αιώνα οδηγήθηκε σε κατάρρευση, με την κυβέρνηση να αναγκάζεται να παρέμβει για να προλάβει κοινωνικές αναταραχές.* Παρά την αρχική αμετροεπή συμπεριφορά τους, οι Ολλανδοί έχουν ακόμη μια θέση στην καρδιά τους για τις τουλίπες. Η Ολλανδία είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως σε παραγωγή και εξαγωγές δρεπτών ανθέων και βολβών τουλίπας.

*Οποιαδήποτε σχέση με πρόσωπα ή γεγονότα είναι καθαρά συμπτωματική!   
Αναφορά : Persson, 1991, Tulipa στο Strid & Tan, Mountain Flora Of Greece, Vol. 2.

Anthericum liliago

Όλυμπος, 16/7/2011

Για το παρθενικό post επιλέξαμε τον κομψό αυτόν εκπρόσωπο της οικογένειας Liliaceae. Το Anthericum liliago L. εμφανίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και στη Μ. Ασία. Στη χώρα μας παρουσιάζει μια ασυνεχή κατανομή. Εντοπίζεται κυρίως σε βουνά της Β. Ελλάδας, φαίνεται να απουσιάζει από τη Στερεά και επανεμφανίζεται στο όρος Χελμός της Πελοποννήσου. Προτιμά πετρώδεις θέσεις, λιβάδια και ανοικτά δάση σε υψόμετρα 500-2000 μ., πάνω σε ασβεστόλιθο ή σερπεντίνη. Εμείς το συναντήσαμε στον Όλυμπο, όπου βρισκόταν σε αφθονία μέσα σε ανοικτό δάσος μαύρης πεύκης. Η ανθοφορία του ξεκινά τέλη Μαΐου και διαρκεί μέχρι τις αρχές Αυγούστου.