Onosma elegantissima

Βούρινος, 24/5/2014

Μέχρι τα μέσα του 20^ου αιώνα, ο μικρός βοτανικός παράδεισος που κρύβει το όρος Βούρινος παρέμενε ένα καλά φυλαγμένο μυστικό. Το 1956 ξεκίνησε η βοτανική εξερεύνηση του βουνού από τον Rechinger και τον Γουλιμή. Το Onosma elegantissima Rech. f. & Goulimy, ένα από τα 8 τοπικά ενδημικά είδη που φιλοξενεί ο Βούρινος και που δε θα συναντήσετε πουθενά αλλού στον κόσμο, ανακαλύφθηκε εκείνη τη χρονιά.

Το όνομα του γένους προκύπτει από τις ελληνικές λέξεις όνος, δηλαδή γάιδαρος και οσμή. Δε γνωρίζουμε αν όντως έχει την ιδιότητα να προσελκύει τα συμπαθή θηλαστικά. Είναι πάντως δύσκολο να συναντήσει κανείς γαϊδούρια στις απότομες ορεινές πλαγιές του Βούρινου και συγκεκριμένα σε υψόμετρο 800-1800 μ., όπου το κομψό (elegantissima) αυτό είδος Onosma φυτρώνει. Απαντά σε βραχώδεις ή πετρώδεις θέσεις, μέσα σε αειθαλείς θαμνώνες και σε υπαλπικούς βιοτόπους, συνήθως στα άφθονα σερπεντινικά πετρώματα του βουνού, αλλά περιστασιακά και σε ασβεστόλιθο. Η ανθοφορία του ξεκινά γύρω στα μέσα Μαΐου και διαρκεί μέχρι τα μέσα Ιουλίου.  

Το O. elegantissima προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας του 1995, στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Viola doerfleri

Καϊμακτσαλαν, 24/5/2014

Από τα πρώτα είδη που ανθίζουν μόλις λιώσουν τα χιόνια στο Καϊμάκτσαλαν, είναι αυτή η όμορφη βιόλα. Η Viola doerfleri Degen στολίζει με μωβ τούφες αποκλειστικά το βουνό αυτό, αφού είναι ενδημική στο Καϊμάκτσαλαν και απαντά τόσο από την πλευρά της Ελλάδας όσο και από της ΠΓΔΜ. Την περιέγραψε ο Ignaz Dörfler από την κορυφή του Καϊμάκτσαλαν το 1893, γι' αυτό και της δόθηκε το όνομά του. Μπορεί κανείς να τη συναντήσει ανθισμένη από τα τέλη Μαΐου έως τον Αύγουστο, σε υψόμετρο από 1800 μ. έως τα 2500 μ. περίπου.

Περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών που καταχωρήθηκαν για το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών “ΦΥΣΗ 2000”.

Centaurea pumilio

Ελαφονήσι, 30/5/2014

Η Centaurea pumilio L. φωλιάζει μέσα στην άνυδρη άμμο της μεσογειακής παραλίας. Η ανθοφορία της φαντάζει ένας αγώνας δρόμου προτού ο ανελέητος ήλιος του καλοκαιριού αφαιρέσει και τις τελευταίες στάλες υγρασίας από τις αμμοθίνες. Και ως μια υποψία εξελικτικής διορατικότητας, πριν τον κατακλυσμό των παραλιών από επισκέπτες σε αριθμούς που ξεφεύγουν από τα όρια της αειφορικότητας.

Είναι ένα είδος της Ανατολικής Μεσογείου, με δυτικότερο άκρο εξάπλωσης τα ανατολικά παράλια της Ιταλίας. Στην Ελλάδα στολίζει τις αμμουδιές της Δ. Κρήτης, της Ν.Α. Πελοποννήσου και της Κεφαλονιάς. Φαίνεται να έχει μια ιδιαίτερη προτίμηση σε τοπωνύμια που ονομάζονται Ελάφονησος και Ελαφονήσι, καθώς εμφανίζεται σε αμφότερα τα δύο πανέμορφα νησάκια!

Οι αμμοθίνες συγκαταλέγονται στους οικοτόπους που δέχονται τις μεγαλύτερες ανθρωπογενείς πιέσεις, κυρίως για τουριστική ανάπτυξη. Η Centaurea pumilio περιλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας του 2009 και το οποίο μας πληροφορεί ότι προσπάθειες για ανεύρεσή της σε προηγούμενες θέσεις από όπου ήταν γνωστή σε Ηλεία και Κεφαλονιά δεν καρποφόρησαν. Στην παραλία της Βουλισμένης αλλά και στο απέναντι νησάκι του Ελαφονησιού στη Δ. Κρήτη, όπου τη συναντήσαμε, φύεται σε μεγάλους και εύρωστους πληθυσμούς, κυρίως χάρη στη βιώσιμη διαχείριση της παραλίας που προωθείται στην περιοχή.

Το σπάνιο αυτό είδος για την Ελλάδα προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται, εκτός του Βιβλίου Ερυθρών Δεδομένων, στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και στα Άλλα σημαντικά είδη φυτών του δικτύου "ΦΥΣΗ 2000".

Centaurea kalambakensis

Τρίκαλα, 25/5/2014

Το γένος Centaurea φαίνεται να έχει ιδιαίτερη εκτίμηση στο νομό των Τρικάλων, αφού μέσα στα όριά του υπάρχουν τρία τοπικά ενδημικά είδη. Ένα από αυτά, η Centaurea kalambakensis Freyn & Sint., η οποία, όπως μαρτυρά το όνομά της, ενδημεί στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμπάκας.

Η C. kalambakensis έχει εντοπιστεί μέχρι στιγμής μόνο σε δύο σημεία κοντά στην κωμόπολη της Καλαμπάκας. Πρόκεται για ένα τυπικό χασμόφυτο, που εκμεταλλεύεται το λιγοστό χώμα και νερό που υπάρχει μέσα στις σχισμές των τεράστιων βράχων της περιοχής και αναπτύσσεται στις κάθετες επιφάνειές τους, σε υψόμετρο περίπου 250 μ. Ανθίζει τους μήνες Μάιο και Ιούνιο.

Λόγω της πολύ μικρής περιοχής εξάπλωσής της, χαρακτηρίστηκε σπάνια στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων του 1995. Ο πληθυσμός της εκτιμάται ότι υπερβαίνει τα 300 άτομα. Αν και είναι σχετικά προστατευμένη στις απρόσιτες θέσεις όπου φύεται, οποιαδήποτε παρέμβαση ή αλλαγή στο βιότοπό της μπορεί να αποβεί μοιραία, γι' αυτό και στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN) συμπεριλαμβάνεται με το χαρακτηρισμό “Τρωτό”.

Η C. kalambakensis είναι ένα από τα φυτικά είδη προτεραιότητας του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας 92/43 και, επιπλέον, προστατεύεται από την Σύμβαση της Βέρνης και το ΠΔ 67/81. Ακόμη, συμπεριλαμβάνεται, εκτός του Βιβλίου Ερυθρών Δεδομένων (1995) και του Κόκκινου Καταλόγου της IUCN που προαναφέρθηκαν, στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ.