Lomelosia crenata ssp. dallaportae

Λευκάδα, 19/11/2011

Μερικά φυτά κερδίζουν τα βλέμματα με τις εντυπωσιακές ανθοφορίες τους. Άλλα, πάλι, ξεχωρίζουν για τους όμορφους καρπούς τους. Η Lomelosia crenata ssp. dallaportae (Boiss.) Greuter & Burdet τα συνδυάζει και τα δύο. Μόλις ρίξει τα ροζ-λιλά πέταλά της, τα άνθη της μετατρέπονται σε ασημόχρωμους βλεφαριδωτούς καρπούς με κίτρινες και μωβ πινελιές.

Η εξάπλωσή της είναι πολύ ιδιαίτερη και περιλαμβάνει περιοχές εκατέρωθεν της Αδριατικής. Στην Ελλάδα εμφανίζεται στα Ιόνια νησιά Λευκάδα, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο, ενώ εντοπίζεται και στο όρος Gargano της Ανατολικής Ιταλίας, γεφυρώνοντας, όπως παρατηρεί η Τρίγκου*,  το φράγμα του Ιονίου πελάγους. 

Σε πείραμα που διενεργήθηκε, αποδείχθηκε ότι τα σπέρματά της δεν μπορούν να φυτρώσουν ύστερα από παραμονή στο θαλασσινό νερό. Επομένως, μπορεί να υποτεθεί ότι η σημερινή της εξάπλωση αποτελεί τμήμα μόνο μιας ευρύτερης περιοχής, στην οποία εξαπλωνόταν κατά το παρελθόν. Η βιογεωγραφική της ιδιαιτερότητα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρουσα, αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι από τα υπόλοιπα τρία υποείδη του είδους L. crenata, ένα εμφανίζεται μόνο στην Ελλάδα και ένα μόνο στην Ιταλία.

Στη Λευκάδα, όπου και τη βρήκαμε, η L. crenata ssp. dallaportae είναι άφθονη στη δυτική πλευρά του νησιού. Εντοπίζεται σε ανοιχτές, ηλιόλουστες βραχώδεις θέσεις και γκρεμούς. Προτιμά, σε γενικές γραμμές, χαμηλά υψόμετρα κοντά στη θάλασσα, αλλά μπορεί να σκαρφαλώσει μέχρι τα 920 μ. στο νησί.

Στο όρος Gargano, η ανθοφορία διαρκεί από Μάιο μέχρι Ιούνιο. Στην Ελλάδα, η άνθιση ξεκινά αργότερα, κατά τον Αύγουστο, και διαρκεί μέχρι το Νοέμβρη. Η ωρίμανση των καρπών συμπέφτει με τα πρωτοβρόχια, ώστε να εξασφαλίζεται η απαραίτητη υγρασία για τη βλάστηση των σπερμάτων.

Συμπεριλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

* Τρίγκου Β., 2006: Σημαντικοί βιότοποι και φυτά της νήσου Λευκάδας: προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πάτρα.

Limonium damboldtianum

 

Λευκάδα, 5/11/2011

Το Limonium damboldtianum Phitos & R. Artelari παλαιότερα θεωρείτο στενότοπο ενδημικό της Κεφαλονιάς, μέχρι που εντοπίστηκε και σε κάποιες περιοχές της Λευκάδας (*Τρίγκου, 2006). Ανήκει στο group του L. dictyophorum, το οποίο περιλαμβάνει είδη που εξαπλώνονται στην Αδριατική και το Ιόνιο. 

Τα μικρά μωβ άνθη του του δίνουν, όπως και σε άλλα είδη του γένους Limonium, το προσωνύμιο θαλάσσια λεβάντα (sea lavender). Η ανθοφορία του ξεκινά τον Ιούλιο και διαρκεί μέχρι και το Νοέμβριο. 

 

Το είδος είναι τυπικό χασμόφυτο και εντοπίζεται αποκλειστικά σε ρωγμές παραθαλάσσιων ασβεστολιθικών βράχων, οι οποίοι είναι σχεδόν κάθετοι και μπορεί να φτάσουν σε ύψος τα 200 μ. Οι εντυπωσιακοί αυτοί σχηματισμοί ονομάζονται mega cliffs και είναι αρκετά συνηθισμένοι στις δυτικές ακτές της Λευκάδας και άλλων νησιών του Ιονίου. 

Το L. damboldtianum συμπεριλήφθηκε στο πρώτο ελληνικό Red Data Book του 1995 με το χαρακτηρισμό σπάνιο, αν και ο απρόσιτος χαρακτήρας του ενδιαιτήματός του το προστατεύει από πιθανούς κινδύνους. Επίσης, συμπεριλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.

*Τρίγκου Β., 2006: Σημαντικοί βιότοποι και φυτά της νήσου Λευκάδας : προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πάτρα.

Erica manipuliflora

 

Λευκάδα, 12/11/2011

Είναι αλήθεια ότι το φθινόπωρο δεν πηγαίνει και τόσο πολύ στο μεσογειακό τοπίο. Η ποικιλία χρωμάτων και αρωμάτων που τόσο έντονα το χαρακτηρίζουν την άνοιξη και το καλοκαίρι, δεν υπάρχουν πια. Τώρα, κυριαρχεί ολοκληρωτικά το βαθύ πράσινο χρώμα των σκληρόφυλλων αειθαλών θάμνων και των πεύκων, τα οποία είναι τα μόνα ξυλώδη είδη που μπορούν να ισορροπήσουν το δυσμενές υδατικό ισοζύγιο. Το οπτικό αποτέλεσμα είναι μάλλον φτωχό, αν συγκριθεί με την παλέτα των αποχρώσεων του κόκκινου και του κίτρινου που εμφανίζουν τα φυλλοβόλα δάση της υποορεινής και ορεινής ζώνης αυτήν την περίοδο.

Αυτό το αδιάφορο σκηνικό έρχεται να ανατρέψει η ανθοφορία της Erica manipuliflora Salisb. που διαλέγει αυτήν ακριβώς την περίοδο για να ξεδιπλώσει τις πλούσιες βοτρυώδεις ταξιανθίες με τα πολυάριθμα μικρά κωδωνοειδή της ανθη.  Ο μικρός αυτός θάμνος, που δεν ξεπερνάει σε ύψος το ένα μέτρο, καταλαμβάνει μεγάλες εκτάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, από το Λίβανο μέχρι την Ιταλία. Εμφανίζεται από το επίπεδο της θάλασσας, αλλά φτάνει αρκετά ψηλότερα σε περιοχές που έχουν υποβαθμιστεί από υλοτομίες και υπερβόσκηση.

Ευρύτερα γνωστή και ως σουσούρα ή χαμορείκι (σε αντιδιαστολή με την ψηλότερη Erica arborea), η φθινοπωρινή ερείκη, εκτιμάται ιδιαίτερα από τους μελισσοκόμους. Παρέχει άφθονο νέκταρ, το οποίο χρειάζονται πολύ τα ταλαιπωρημένα μελίσσια που μόλις τελείωσαν το φθοροποιό τρύγημα του πευκόμελου και είναι σαφώς αδυνατισμένα. Η τροφή λοιπόν είναι απαραίτητη προκειμένου να αναπληρωθούν οι απώλειες του πληθυσμού πριν την έλευση του χειμώνα. Το μέλι που παράγεται από το ρείκι έχει κοκκινωπό χρώμα και μία ιδιαίτερη πικάντικη γεύση που, αν και μπορεί να ξενίσει κάποιον που το δοκιμάζει για πρώτη φορά, συγκεντρώνει πιστούς οπαδούς.

 Λευκάδα, 21/10/2011

Allium chamaespathum

Λευκάδα, 22/10/2011

Το Allium chamaespathum Boiss. είναι ένα από τα 7 είδη του γένους Allium στην Ελλάδα που ανθίζουν το φθινόπωρο. Πρόκειται για στενοενδημικό βαλκανικό είδος με εξάπλωση στην Ελλάδα και την Αλβανία. Στην Ελλάδα συγκεκριμένα, σύμφωνα με δύο διαφορετικές πηγές, απαντά στην ηπειρωτική χώρα και τα νησιά Θάσος, Κέρκυρα, Κεφαλονιά και Κρήτη, ενώ δεν υπάρχει αναφορά μέχρι στιγμής για το νησί της Λευκάδας, όπου το εντοπίσαμε.

Φύεται σε βραχώδεις ασβεστολιθικές πλαγιές, αλλά και άκρες δρόμων, από το επίπεδο της θάλασσας έως τα 2135 μ. Η ανθοφορία του ξεκινά τον Αύγουστο και διαρκεί μέχρι τον Οκτώβριο. Ένα από τα χαρακτηριστικά μορφολογικά του γνωρίσματα είναι η μεγάλη σπάθη.

Περιλαμβάνεται: στο Π.Δ. 67/81, στα Άλλα Σημαντικά Είδη που καταχωρήθηκαν για τις περιοχές του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000» και στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN Red List of Threatened Species).

 

Λευκάδα, 22/10/2011

Crocus boryi ssp. boryi

 

Λευκάδα, 21/10/2011

Λευκών ενδημικών κρόκων συνέχεια, με τον Crocus boryi ssp. boryi Gay. 

Μοιάζει με τον C. hadriaticus (λευκός, κίτρινος λαιμός, φύλλα κατά την άνθιση), αλλά διαφέρει στους ανθήρες, οι οποίοι είναι άσπροι και στο στύλο που είναι πολυσχιδής. Μερικές φορές τα άνθη φέρουν μωβ νευρώσεις ή, σπανιότερα, είναι εξ ολοκλήρου απαλό μωβ. 

Όπως και ο C. hadriaticus, ο C. boryi ssp. boryi είναι περισσότερο κοινός σε χαμηλά υψόμετρα, αλλά έχει βρεθεί και στα 1500 μ. στην Πελοπόννησο. Βρίσκεται σε ελαιώνες, περιθώρια αγρών, αμμώδεις χορταριασμένες περιοχές, ξερά ακαλλιέργητα αργιλώδη και πετρώδη εδάφη και σε ασβεστόλιθο. Ανθίζει από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο, ενώ καμιά φορά βρίσκεται ανθισμένος και τον Ιανουάριο. Ιδιαιτερότητά του είναι ότι τα άνθη του κλείνουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Γι’ αυτό, αναζητείστε τον μέρα! 

Φύεται στα Ιόνια νησιά (Κέρκυρα, Λευκάδα, Κεφαλονιά, Ζάκυνθο), την Αιτωλοακαρνανία, την Πελοπόννησο, τα Κύθηρα, τα Αντικύθηρα και τη Ν.Α. Κρήτη, ενώ το έτερο υποείδος C. boryi ssp. tournefortii Greuter, Matthäs & Risse απαντά στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, τις Κυκλάδες και την Κρήτη. Το τελευταίο  ξεχωρίζει από το χρώμα του άνθους, το οποίο είναι ένα απαλό μωβ. Βέβαια, αν βρεθείτε στην Κρήτη μπορεί να συναντήσετε πληθυσμούς του Crocus boryi ssp. tournefortii με λευκά άνθη και, επιπλέον, στην ανατολική πλευρά του νησιού τα δύο υποείδη υβριδίζουν μεταξύ τους, οπότε οπλιστείτε με υπομονή, η διάκρισή τους θα είναι δύσκολη.

Ο C. boryi, όπως και ο C. hadriaticus, περιλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών που καταχωρήθηκαν για τις περιοχές του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000» και, σε παγκόσμιο επίπεδο, στον κατάλογο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών  για τα φυτικά είδη που χρήζουν προστασίας (UNEP-WCMC species database).