Phelypaea boissieri

Πρέσπες, 17/5/2015

Ποιος θα το περίμενε ότι όλη αυτή η ομορφιά φτιάχνεται με κλεμμένες πρώτες ύλες; Η Phelypaea boissieri (Reut.) Stapf παρασιτεί σε ρίζες κυρίως ειδών του γένους Centaurea, ρουφώντας συστατικά για να εξασφαλίσει την επιβίωσή της και τα κόκκινα βελούδινα κάλλη της. 

Το αξιοζήλευτο κόκκινο χρώμα που υπάρχει σε όλα τα μέρη του φυτού και η απουσία φύλλων μαρτυρούν την έλλειψη χλωροφύλλης, στην οποία οφείλεται το πράσινο χρώμα των φυτών. Η P. boissieri δεν φωτοσυνθέτει, αλλά παίρνει έτοιμο φαγητό από τις κενταύριες στις οποίες παρασιτεί.     

Στην Ελλάδα απαντά μόνο στην περιοχή των Πρεσπών, καθιστώντας την ένα από τα σπανιότερα λουλούδια της χώρας μας. Η θέση αυτή είναι η δεύτερη στην Ευρώπη, με μία ακόμα μικρή περιοχή εξάπλωσης στην ΠΓΔΜ. Ανατολικότερα μπορεί να βρεθεί σε περιοχές της Τουρκίας, του Ιράκ και του Ιράν. 

Το γένος Phelypaea στην Ευρώπη εκπροσωπείται από δύο είδη, τη P. coccinea και τη P. boissieri, με τη δεύτερη να ξεχωρίζει από τους τριχωτούς ανθήρες και τα αλληλεπικαλυπτόμενα πέταλά της.  

Tulipa goulimyi

Κουλοχέρα, 16/4/2015

Η κόκκινη ενδημική Tulipa goulimyi Sealy & Turrill ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του ερασιτέχνη βοτανικού Κωνσταντίνου Γουλιμή (1886-1963). Απαντά μόνο στη νότια Πελοπόννησο, τα Κύθηρα και τη βορειοδυτική Κρήτη.

Προτιμά ασβεστολιθικά πετρώδη ή αμμώδη εδάφη, φύεται πολλές φορές ανάμεσα σε φρύγανα και μπορεί κανείς να την συναντήσει από πολύ κοντά στο επίπεδο της θάλασσας έως τα 1000 μ. περίπου. Η ανθοφορία της ξεκινά γύρω στα μέσα Μαρτίου και διαρκεί μέχρι το Μάιο, ανάλογα πάντα με το υψόμετρο.

Η Tulipa goulimyi προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης και το ΠΔ 67/81. Η συνολική έκταση στην οποία εξαπλώνεται είναι μικρή και σε ορισμένες περιοχές, όπως στην Κρήτη, δέχεται πιέσεις από τις καλλιέργειες που διαρκώς επεκτείνονται ή τον τουρισμό. Επιπλέον κίνδυνοι για τους πληθυσμούς της αποτελούν η συλλογή των εδώδιμων βολβών της από κατοίκους των γειτονικών χωριών, κυρίως παιδιά, ή η συλλογή ατόμων από ερασιτέχνες ή επαγγελματίες βοτανικούς. Για τους λόγους αυτούς είχε συμπεριληφθεί στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων του 1995 με τον χαρακτηρισμό «Τρωτό». Ακόμη, βρίσκεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Solenanthus scardicus

Γράμμος, 2/5/2015

Το γένος Solenanthus στην Ελλάδα περιλαμβάνει τρεις εκπροσώπους: τον S. stamineus που απαντά στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, τον S. scardicus στη βόρεια Ελλάδα και τον S. albanicus με λιγοστές αναφορές από τη βόρεια και νότια Πίνδο. 

Τα δύο τελευταία είδη χαρακτηρίζονται ως σπάνια, λόγω της περιορισμένης εξάπλωσής τους, τόσο στον ελληνικό χώρο, όσο και έξω από αυτόν, μιας και πρόκειται για βαλκανικά ενδημικά είδη. Και τα δύο έχουν καταγραφεί και φωτογραφηθεί ελάχιστες φορές στη χώρα μας.

Μια σημαντική διαφορά μεταξύ τους αποτελεί ο βιότοπος που προτιμά το καθένα. Ο S. scardicus απαντά σε δάση οξιάς, ενώ ο S. albanicus σε βράχια της ορεινής ζώνης. Μορφολογικά, θα πρέπει κανείς να παρατηρήσει με προσοχή τα δύο φυτά, καθώς οι πιο εμφανείς διαφορές εντοπίζονται: α) στα φύλλα των δύο φυτών, τα οποία ενώ στον S. scardicus είναι στενά ελλειψοειδή έως λογχοειδή, ενώ στον S. albanicus ωοειδή-λογχοειδή έως ρομβοειδή και β) στα πέταλα, τα οποία στον S. scardicus έχουν περισσότερο αμβλείες κορυφές, σε αντίθεση με τις οξείες κορυφές των πετάλων του S. albanicus. Διαφορές στη μορφολογία των δύο ειδών υπάρχουν και σε άλλα μέρη του φυτού, όπως πχ στα σπέρματα, αλλά είναι λιγότερο εύκολο να παρατηρηθούν με γυμνό μάτι. 

Ο Solenanthus albanicus προστατεύεται από την ευρωπαϊκή (Οδηγία 92/43, Σύμβαση της Βέρνης) και εγχώρια (ΠΔ 67/1981) νομοθεσία και συμπεριλαμβάνεται σε καταλόγους σπάνιων ή απειλούμενων φυτών (παγκόσμιος κατάλογος ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ, Κόκκινος Κατάλογος Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης ως «Κινδυνεύον»).

Η παρουσία του Solenanthus scardicus στην Ελλάδα επιβεβαιώθηκε πιο πρόσφατα και δεν προστατεύεται από κάποιο νομοθέτημα. Παρόλα αυτά πρόκειται για σπανιότατο είδος, με εμφανίσεις μόνο σε ελάχιστα βουνά της βόρειας Ελλάδας. 

* Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Γιάννη Συτιλίδη, τον Χρήστο Τόσκο και όλη την παρέα του Σαββάτου.