Ranunculus crenatus

Γράμμος, 24/7/2017

Ο Γράμμος, ένας από τους γίγαντες των βόρειων συνόρων της Ελλάδας, παρόλο που υπόσχεται βοτανικούς θησαυρούς, πολύ περισσότερους από όσους έχουν ήδη ανακαλυφθεί, δεν έχει μελετηθεί ποτέ διεξοδικά. Το 2005 δημοσιεύτηκε από τους Strid & Vassiliades η καταγραφή ενός νέου για τη χλωρίδα του βουνού, αλλά και της Ελλάδας γενικότερα, είδους. Πρόκειται για τον Ranunculus crenatus Waldst. & Kit. πάνω στον οποίο είχαμε την τύχη να πέσουμε το καλοκαίρι με μια χαρούμενη παρέα.

Ο Ranunculus crenatus απαντά στις ανατολικές Άλπεις, τα Καρπάθια και κάποια βουνά της Βαλκανικής χερσονήσου. Το πλησιέστερο σημείο όπου έχει εντοπιστεί βρίσκεται περίπου 80 χλμ ΒΒΑ του Γράμμου, στο όρος Πελιστέρ της ΠΓΔΜ. Γενικά, του αρέσουν τα μεγάλα υψόμετρα, γι’ αυτό και απαντά σε βουνά μεγαλύτερα των 2000 μ., αλλά απουσιάζει από αμιγώς ασβεστολιθικούς ή σερπεντινικούς ορεινούς όγκους, ακόμα και αν αυτοί καλύπτουν τις υψηλές υψομετρικές του προτιμήσεις. Ανθίζει μόλις λιώσουν τα χιόνια.

Εκεί ψηλά στο Γράμμο λοιπόν, σε μια πλαγιά με βόρεια έκθεση και σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 2300 μ., συναντήσαμε το Ranunculus crenatus. Τα χιόνια είχαν πια λιώσει, όμως η υγρασία ήταν ακόμα αρκετή ώστε τα τελευταία, δυστυχώς λίγα, λευκά άνθη του φυτού αυτού να διατηρούνται ζωντανά. 

Για όσους ψάχνουν αφορμή να ανέβουν στο βουνό... 

Heliosperma intonsum

Φαράγγι Αώου, 18/5/2015

Κάθε φαράγγι που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να φιλοξενεί τουλάχιστον ένα ενδημικό φυτό στους απόκρημνους βράχους του. Έτσι, στο φαράγγι του Αώου, ανάμεσα στα άλλα σπάνια φυτά που μπορεί κανείς να συναντήσει, βρίσκεται ένας μικρόσωμος εκπρόσωπος της οικογένειας Caryophyllaceae που δεν απαντά πουθενά αλλού στον κόσμο: το Heliosperma intonsum (Greuter & Melzh.) Niketić & Stevan.

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που κάνουν το είδος αυτό να ξεχωρίζει από άλλα συγγενικά του είδη, είναι η πυκνή του τριχοφυΐα που προσδίδει στο φυτό μια «αξύριστη» εμφάνιση. Ακόμα κι έτσι όμως, το φυτό είναι σε καλύτερη κατάσταση από ότι ένας βοτανικός μετά από 2 βδομάδες δουλειάς πεδίου, όπως χαρακτηριστικά και πολύ χαριτωμένα μας αναφέρουν οι Melzheimer & Greuter στην εργασία τους όπου περιέγραψαν το είδος, το 1982.

Γνωστό παλαιότερα και ως Silene intonsa Greuter & Melzh., το Heliosperma intonsum σκαρφαλώνει στα ασβεστολιθικά βράχια του φαραγγιού και φυτρώνει μέσα σε σχισμές ή προεξοχές τους, σε υψόμετρο από 450 έως 600 μ. Ανθίζει κατά το μήνα Μάιο.

Η πλειονότητα των ειδών του γένους Heliosperma είναι στενοενδημικά της Βαλκανικής χερσονήσου και φαίνεται να συμφωνούν ως προς τις προτιμήσεις τους για τον ιδανικό βιότοπο: ασβεστολιθικά βράχια, κυρίως μέσα σε φαράγγια και χαράδρες. Μάλιστα, όπως μας πληροφορούν οι Niketić & Stevanović (2006), κάποια από τα είδη αυτά, ανάμεσά τους και το H. intonsum, ανήκουν στην ομάδα των ομβροφοβικών χασμόφυτων, αυτών δηλαδή των φυτών που δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν σε περιοχές με μεγάλη ποσότητα βροχοπτώσεων. Φαίνεται ότι το συγκεκριμένο φαράγγι προσφέρει, κατά τα άλλα, ιδανικές συνθήκες διαβίωσης στο H. intonsum, παρόλο που ανήκει στο νομό Ιωαννίνων, για τον οποίο έχει γραφτεί το δίστιχο «Σ’ όλο τον κόσμο ξαστεριά, σ’ όλο τον κόσμο ήλιος και στα καημένα Γιάννενα μαύρη βροχή κι αντάρα»…

Το Heliosperma intonsum συμπεριλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήσουν προστασίας του ΟΗΕ και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».