Haberlea rhodopensis

Παγγαίο, 26/6/2011

Η Haberlea rhodopensis Friv. είναι το δεύτερο μέλος της οικογένειας Gesneriaceae που παρουσιάζουμε. Περιγράφηκε το 1835 από το βοτανικό Emerich Frivaldszky von Frivald (1799-1870), ο οποίος τη συνέλεξε κοντά στο μοναστήρι Batshkovo στη βουλγαρική Ροδόπη και την ονόμασε έτσι προς τιμήν του Ούγγρου βοτανικού Carl Constantin Haberle (1764-1832). 

Η εξάπλωσή της περιλαμβάνει περιοχές της Β.Α. Ελλάδας και της Κ. και Ν. Βουλγαρίας. Στον ελλαδικό χώρο απαντά στην οροσειρά της Ροδόπης, στα βουνά Παγγαίο, Φαλακρό, Μενοίκιο, Παπίκιο, καθώς και στο φαράγγι του Νέστου. Τυπικό χασμόφυτο, φύεται σε υγρούς και σκιερούς βράχους ορεινών περιοχών, φθάνοντας έως και τα 1950 μ. ή κατεβαίνοντας στο επίπεδο της θάλασσας μέσα σε χαράδρες. Η ανθοφορία της ξεκινά το Μάιο και διαρκεί μέχρι τον Ιούλιο, ανάλογα με το υψόμετρο.  

Με το άλλο μέλος της οικογένειας, Ramonda serbica, ανήκουν σε μια κατηγορία φυτών που ονομάζονται resurrection plants, λόγω της ιδιότητας που έχουν να «ανασταίνονται» μετά από από μια περίοδο, κατά την οποία φαίνονται να είναι νεκρά λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας. Η H. rhodopensis μπορεί να αντέξει χωρίς νερό για περισσότερο από τρία χρόνια. Η ανθεκτικότητα αυτή που επιδεικνύει σε συνθήκες ξηρασίας, σε συνδυασμό με τα εξαιρετικά όμορφα άνθη της και την ευκολία με την οποία καλλιεργείται, την έχουν κάνει πολύ δημοφιλές είδος για καλλιέργεια σε βραχόκηπους (με μόνο 3,95 € για 10 σπέρματα…).

Αυτό ίσως να εξασφαλίζει καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης του είδους, αν και ο κίνδυνος εξαφάνισής του προς το παρόν δεν είναι άμεσος. Η εξάπλωση του είδους μπορεί να είναι περιορισμένη, αλλά οι θέσεις όπου φύεται είναι απόμερες και σχετικά δύσκολα προσβάσιμες. Οι πληθυσμοί του είναι γενικά σταθεροί στην Ελλάδα, αλλά πολύ περισσότερο στη Βουλγαρία όπου είναι και μεγαλύτεροι. Πιθανοί κίνδυνοι είναι η καταστροφή των βιοτόπων του από ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως διάνοιξη δρόμων ή άλλα τεχνικά έργα. Η Η. rhodopensis προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης για την Προστασία της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος, το Π.Δ. 67/81, ενώ συμπεριλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας με το χαρακτηρισμό «Τρωτό», τον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης ως «Ελάχιστα Ανησυχητικό» και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».

Κλείνοντας θα είχε ενδιαφέρον να παρουσιάσουμε μια σειρά από ενδιαφέρουσες και απροσδόκητες χρήσεις και απεικονίσεις που συναντήσαμε στο διαδίκτυο και αφορούν τη Haberlea: εικόνα του φυτού σε τηλεκάρτα από τη Βουλγαρία, σε πορσελάνινο πιάτο ζωγραφισμένο από την ίδια τη Νίκη Γουλανδρή, περιοχή της Γλασκώβης που ονομάζεται “Haberlea Gardens” και, τέλος, θεραπεία ανάπλασης δέρματος σε ινστιτούτο αισθητικής με Η. rhodopensis ή κρέμα περιποίησης προσώπου, για την παρασκευή της οποίας «η Haberlea rhodopensis συλλέγεται με το χέρι από την οροσειρά της Ροδόπης στη Βουλγαρία»!