Τετάρτη 29 Μαΐου 2013

Himantoglossum comperianum

Λέσβος, 18/5/2013

Η ορχιδέα Himantoglossum comperianum (Steven) P. Delforge, περισσότερο γνωστή ως Comperia comperiana, πήρε το όνομά της από το Γάλλο γαιοκτήμονα και έποικο της Κριμαίας Compère, καθώς ήταν ο πρώτος που τη συνέλεξε.

Είναι ένα από τα σπανιότερα είδη ορχιδεών της Ελλάδας, με σποραδικές εμφανίσεις στα νησιά Σάμο, Κω και Ρόδο και ένα σταθερότερο πληθυσμό στο όρος Όλυμπος της Λέσβου. Το κέντρο εξάπλωσής της εντοπίζεται στην Τουρκία και φτάνει δυτικά ως το προαναφερθέντα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, βόρεια στην Κριμαία, νότια στο Λίβανο και ανατολικά στην περιοχή του ιρανικού Κουρδιστάν.     

Στη Λέσβο, όπου την εντοπίσαμε, ανθίζει γύρω στα μέσα Μαΐου σε άκρες δασών πεύκου ή φυλλοβόλων, σε ασβεστόλιθο. Πρόκειται για μια ορχιδέα-φάντασμα, αφού ο εντοπισμός της σε μια θέση δεν εξασφαλίζει ότι θα βρεθεί εκεί και την επόμενη χρονιά. Φέτος, μετά τις πρώιμες ζέστες του Μαΐου, η C. comperiana εντοπίστηκε μόνο στα ψηλότερα σημεία του Ολύμπου, σε πολύ σκιερές τοποθεσίες.


Προστατεύεται από τη Σύμβασης της Βέρνης για την Προστασία της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος (1979), το ΠΔ 67/81 και τη Συνθήκη για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας (CITES). Ακόμα, περιλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000». Μια από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή είναι η συλλογή των βολβών της για την παρασκευή σαλεπιού στη γειτονική Τουρκία. 

Τετάρτη 22 Μαΐου 2013

Hesperis theophrasti ssp. rechingeri

Καμβούνια, 3/5/2013

Ανάμεσα στα 8 φυτά που μπορεί να περηφανεύεται ο Μπούρινος ότι ανθίζουν στις πλαγιές του κατ’ αποκλειστικότητα, είναι και η Hesperis theophrasti ssp. rechingeri (F. Dvořák) Kit Tan & J. Suda. Ο εντυπωσιακός αυτός εκπρόσωπος της οικογένειας Brassicaceae απαντά στο όρος Μπούρινος και στη γεωγραφική συνέχειά του, τα Καμβούνια. Εκεί, στην κορυφή Βουνάσα (1615 μ.) ή Μπουνάσια, όπως τη λένε οι ντόπιοι, τη συναντήσαμε κι εμείς να αγναντεύει την καινούρια τεχνητή λίμνη Ιλαρίωνα που σχηματίζουν σιγά σιγά τα νερά του Αλιάκμονα.

Η H. theophrasti ssp. rechingeri φύεται σε βραχώδεις πλαγιές με πυξάρια ή κέδρους και έχει βρεθεί σε υψόμετρο από 1200 έως 1600 μ. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι τον Ιούνιο.

Προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000», ενώ είχε συμπεριληφθεί το 1997 στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης με το χαρακτηρισμό «Σπάνιο».

Το όνομα του υποείδους το οφείλει στον αυστριακό βοτανικό Karl Heinz Rechinger (1906 – 1998), γιο του επίσης βοτανικού Karl Rechinger (1867-1952), ο οποίος συνέλεξε πρώτος το είδος από τον Μπούρινο το 1956. Ο Rechinger έκανε συλλογές στην Ελλάδα, το Ιράν, το Ιράκ, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν. Άφησε σημαντικό έργο, γράφοντας, ανάμεσα στα άλλα, το βιβλίο Phytogeographia Aegaea και, σε συνεργασία με τον καθηγητή Werner Greuter, το Chloris Kythereia που αφορά στη χλωρίδα των Κυθήρων.   

Πέμπτη 16 Μαΐου 2013

Fritillaria theophrasti

Λέσβος, 27/4/2013


Η Ερεσός της Λέσβου είναι ευρέως γνωστή ως τόπος καταγωγής της ποιήτριας Σαπφούς. Αυτό που πολύς κόσμος αγνοεί είναι ότι υπήρξε η γενέτειρα μιας άλλης σπουδαίας προσωπικότητας κατά την αρχαιότητα, του φιλόσοφου Θεόφραστου (372-287 π.Χ.). Ο Θεόφραστος άφησε πλούσιο έργο, αλλά είναι γνωστός σε όσους ασχολούνται με τη βοτανική από τα πλήρη κείμενα των 9 βιβλίων που σώθηκαν και αποτελούν μάλλον τα πρώτα συγγράμματα στον τομέα αυτό, οι Περί Φυτών Ιστορίας. Δικαίως λοιπόν φυτικά είδη πήραν το όνομά του προς τιμήν του, πχ Phoenix theophrasti, Abutilon theophrasti και Fritillaria theophrasti, η ενδημική φριτιλλάρια της Λέσβου που παρουσιάζουμε σήμερα.


Η Fritillaria theophrasti Kamari & Phitos θεωρούνταν ότι ανήκει στο είδος pontica μέχρι το 2000, οπότε περιεγράφηκε ως ξεχωριστό είδος. Όπως προαναφέρθηκε, είναι ενδημική της Λέσβου, όπου φύεται στις νότιες και τις δυτικές περιοχές του νησιού, κάτω από καστανιές, πεύκα ή πλατάνια ή, ακόμα, σε ακαλλιέργητους ελαιώνες και σε θαμνώνες, σε υψόμετρα από 500 έως 800 μ. Η ανθοφορία της ξεκινά από τα τέλη Μαρτίου και μπορεί να διαρκέσει μέχρι το Μάιο.


Σύμφωνα με το Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, στο οποίο περιλαμβάνεται, οι απειλές που δέχεται προέρχονται από καταστροφή ή υποβάθμιση των βιοτόπων της και υπερβόσκηση, γι’ αυτό και προτείνεται η ένταξή της στην κατηγορία των Κινδυνευόντων. Εμείς θα θέλαμε να προσθέσουμε στις απειλές αυτές την ανεξέλεγκτη συλλογή από τους κατοίκους το νησιού, καθώς είδαμε πολλά βάζα να γεμίζουν με μπουκέτα από «καμπανούλες», όπως τις λένε οι ντόπιοι, κατά την περίοδο της ανθοφορίας της. 

Σάββατο 11 Μαΐου 2013

Narcissus poeticus ssp. radiiflorus

Βασιλίτσα, 4/5/2013


Ο νάρκισσος των ποιητών, Narcissus poeticus L., έτσι όπως στέκεται πάνω από ρέματα και πηγές, με τα άνθη του στραμμένα προς το νερό, θυμίζει σίγουρα το νέο εκείνο της μυθολογίας, τον συνονόματό του, που ερωτεύτηκε το είδωλό του, όταν καθρεφτίστηκε στα νερά μιας λίμνης και πέθανε από λύπη για τον ανεκπλήρωτο έρωτά του.


 Στη Βασιλίτσα συναντήσαμε το υποείδος radiiflorus (Salisb.) Baker, που απαντά και σε άλλα βουνά της βόρειας Πίνδου, αλλά και στην Οίτη, το Βαρνούντα και τον Κάτω Όλυμπο. Εκτός Ελλάδας, θα τον βρείτε στη νότια Γαλλία, τη νότια Ελβετία, τη βόρεια Ιταλία, τη νότια Αυστρία και τις χώρες της βαλκανικής χερσονήσου. Φύεται σε υγρά λιβάδια μεγάλων υψομέτρων, από τα 1300 έως τα 2400 μ. και ανθίζει το Μάιο και τον Ιούνιο.


Προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και περιλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο ειδών που χρήζουν προστασίας του ΟΗΕ, όπως επίσης και στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου «ΦΥΣΗ 2000».