Allium chamaemoly subsp. chamaemoly

Κόρινθος, 9/1/2016

Αν και γνώριζα εκ των προτέρων το μικρό του μέγεθος, μπορώ να πω ότι έμεινα έκπληκτη αντικρύζοντάς το. Με άνθη συνήθως μικρότερα του ενός εκατοστού και ανύπαρκτο βλαστό, το Allium chamaemoly L. subsp. chamaemoly εύκολα περνά απαρατήρητο και διαφεύγει της προσοχής ακόμα και έμπειρων βοτανικών βλεμμάτων.

Είναι είδος με μεσογειακή εξάπλωση (Ισπανία, Γαλλία, Μάλτα, Ιταλία, πρώην Γιουγκοσλαβία, Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο), ενώ στην Ελλάδα εμφανίζεται σε περιοχές της Πελοποννήσου, Στερεάς Ελλάδας και στο νησί της Ζακύνθου. Η καλαμολόγχη, όπως ονομάζεται στο λεξικό του Καββαδά, ανθίζει τους χειμερινούς μήνες, ίσως και στην αρχή της άνοιξης, σε ανοιχτές, ηλιόλουστες θέσεις, συνήθως με αμμώδες έδαφος και λιβάδια.

Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του φυτού είναι η εμπλοκή του σε φαινόμενα αρνητικής αλληλοπάθειας. Το Allium chamaemoly μπορεί να παράγει και να εκκρίνει μια ουσία με τοξική επίδραση για κάποια είδη φυτών (πχ Hyoseris scabra), τα οποία αδυνατούν έτσι να φυτρώσουν δίπλα του, δίνοντάς του ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Κάποια άλλα βέβαια, όπως η Bellis annua, μπορούν και συνθέτουν αντιτοξίνες που εξουδετερώνουν τη φυτοτοξίνη του A. chamaemoly, γειτνιάζοντας άφοβα με το μικροσκοπικό σκορδάκι (Deleuil, 1954).

Όπως πληροφορούμαστε από την πρώτη έκδοση του Βιβλίου Ερυθρών Δεδομένων για τα φυτά της Ελλάδας (1995), το είδος εμφανίζει μικρούς και διάσπαρτους πληθυσμούς στην Ελλάδα, κάποιοι από τους οποίους κινδυνεύουν από την οικοδομική δραστηριότητα. Ο πληθυσμός μάλιστα που βρίσκεται εντός του Πανεπιστημίου της Πάτρας σχεδόν εξαφανίστηκε από τέτοιου είδους δραστηριότητες. Για τους λόγους αυτούς συμπεριλήφθηκε στο Βιβλίο με το χαρακτηρισμό «Τρωτό».

Colchicum asteranthum

Λύρκειο, 9/1/2016

Κρυμμένο στις νότιες πλαγιές ενός όχι ιδιαίτερα γνωστού βουνού της Πελοποννήσου και με τα άνθη του να εμφανίζονται μέσα στην καρδιά του χειμώνα, το Colchicum asteranthum Vassiliad. & K. Perss. περίμενε καρτερικά μέχρι το 1999 για να ανακαλυφθεί και να περιγραφεί τρία χρόνια αργότερα. 

Αυτό το μικρό κολχικό μπορεί κανείς να το συναντήσει μόνο στο όρος Λύρκειο της Πελοποννήσου και μάλιστα, όπως προαναφέρθηκε, μόνο στις πλαγιές που έχουν από νοτιοανατολική μέχρι νοτιοδυτική έκθεση. Η πολύ περιορισμένη αυτή εξάπλωση καθιστά το Colchicum asteranthum ένα από τα σπανιότερα κολχικά της Ελλάδας.

Η ανθοφορία του είναι χειμερινή, περιλαμβάνει τους μήνες Δεκέμβριο και Ιανουάριο και εμφανίζει μια κορύφωση γύρω στα τέλη του πρώτου μήνες και στην αρχή του δεύτερου. Τότε, σε περιοχές του βουνού με κοκκινόχωμα (terra rossa) και χωρίς μεγάλη δενδροκάλυψη, σε υψόμετρο από 950 έως 1450 μ., το C. asteranthum ανοίγει τα λευκά ή ρόδινα άνθη του, αφήνοντας να αναδυθεί μια μελένια μυρωδιά.   

Η χειμερινή ανθοφορία του φυτού ενέχει τον κίνδυνο της μειωμένης εγγενούς αναπαραγωγής, λόγω της πιθανής κακοκαιρίας και της συνακόλουθης έλλειψης επικονιαστών. Ωστόσο, υπάρχει η δυνατότητα αγενούς αναπαραγωγής μέσω ριζωμάτων που αντισταθμίζει τις απώλειες. Έχει υπολογιστεί ότι στο βουνό υπάρχουν αρκετές χιλιάδες άτομα του C. asteranthum, τα οποία όμως εμφανίζονται σε μια πολύ περιορισμένης έκτασης περιοχή. Για το λόγο αυτό, το φυτό συμπεριλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας (2009) με το χαρακτηρισμό «Τρωτό».

Είναι παράξενο το ότι το Colchicum asteranthum, ενδημικό της νότιας Ελλάδας, βρίσκει ένα αδελφό είδος που ενδημεί στη βόρεια Ελλάδα: το C. chimonanthum, το οποίο μοιάζει με το C. asteranthum, αλλά, επιπλέον, ανθίζει την ίδια περίοδο. Αλλά… περισσότερα για αυτό θα σας αποκαλύψω την επόμενη βδομάδα. 

Colchicum pulchellum

Ζήρεια, 28/9/2015

Ανάμεσα σε όλους τους όμορφους εκπροσώπους του γένους Colchicum, αυτός που είχε τη χάρη, αλλά απέκτησε και το όνομα, είναι το Colchicum pulchellum K. Perss. (pulchellus: όμορφος), ένα σπάνιο κολχικό, ενδημικό της Πελοποννήσου. 

Είναι γνωστό μόνο από δύο βουνά της Πελοποννήσου, τον Ταΰγετο και τη Ζήρεια (Κυλλήνη), όπου ανθίζει χωρίς φύλλα κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου και όλο το Σεπτέμβριο, ενώ τα φύλλα και οι καρποί του αναπτύσσονται την άνοιξη, από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο.

Φύεται σε ασβεστολιθικά υποστρώματα, σε υψόμετρο από 1400 έως 1850 μ., σε σχετικά απόκρημνες βραχώδεις πλαγιές στον Ταΰγετο, ενώ στη Ζήρεια σε αμμώδεις ή χαλικώδεις θέσεις. Στο βουνό αυτό είναι χαρακτηριστική η εμφάνιση μεγάλων συστάδων του φυτού, καθώς συμβαίνει αγενής πολλαπλασιασμός παράλληλα με τον εγγενή.

Το Colchicum pulchellum συμπεριλαμβάνεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας με το χαρακστηρισμό «Σχεδόν Απειλούμενο», λόγω της μικρή συνολικά περιοχής εξάπλωσής του και του πιθανού κινδύνου που διατρέχει στη Ζήρεια από την εύκολη προσβασιμότητα στο βιότοπό του και τη γειτνίασή του με το χιονοδρομικό κέντρο. Ακόμη, είναι ένα από τα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών του δικτύου "ΦΥΣΗ 2000".