Digitalis grandiflora

Γρεβενά, 15/8/2013

Η Digitalis grandiflora Mill., μαζί με την D. purpurea που δεν υπάρχει στην Ελλάδα, είναι το είδος δακτυλίτιδας με τα μεγαλύτερα άνθη, όπως άλλωστε φανερώνει και το όνομά της (από το grandis και florum). Εξαπλώνεται στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη και την Τουρκία, φτάνοντας βόρεια μέχρι την Εσθονία, δυτικά το Βέλγιο και περιοχές της Γαλλίας και νότια τη βόρεια Ελλάδα. Τα εντυπωσιακά άνθη αυτού του προστατευόμενου από την ελληνική νομοθεσία φυτού (ΠΔ 67/81), που μοιάζουν πραγματικά με δακτυλήθρες, μπορεί κανείς να συναντήσει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, μέσα σε ορεινά δάση.

Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενη ανάρτηση, τα είδη του γένους Digitalis, χρησιμοποιούνται για φαρμακευτικούς σκοπούς, παρότι αποτελούν ισχυρά δηλητήρια για τον ανθρώπινο οργανισμό. Παραθέτουμε τη σύνδεση του φυτού, με έναν περίεργο τρόπο, με έναν από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών.

Ο Vincent van Gogh είχε πολύ ασταθή και εύθραυστη ψυχική υγεία. Μεταξύ διαφόρων ψυχικών νοσημάτων, όπως η κατάθλιψη, υπέφερε από κρίσεις επιληψίας. Οι γιατροί της εποχής συνταγογραφούσαν πολύ συχνά δακτυλίτιδα ως φάρμακο για την επιληψία, φυτό που, όπως αναφέραμε, είναι ισχυρό δηλητήριο, με τοξικές επιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Ανάμεσα στις παρενέργειες που εμφανίζονται με τη χρήση δακτυλίτιτδας είναι: ναυτία, γαστρεντερικές διαταραχές, καρδιακές αρρυθμίες, ωτοτοξικότητα, θολή όραση και ξανθοψία, δηλαδή η νόσος κατά την οποία ο ασθενής βλέπει το περιβάλλον του κίτρινο. Υπάρχει η υπόθεση ότι οι πίνακες του van Gogh που δημιουργήθηκαν προς το τέλος της ζωής του και στους οποίους διακρίνεται μια εμμονή με το κίτρινο χρώμα (πχ τα πολύ γνωστά Ηλιοτρόπια ή άλλοι πίνακες από την κίτρινη περίοδο) ή η δημιουργία μιας άλω γύρω από τα αντικείμενα (πχ η πασίγνωστη Έναστρη νύχτα), οφείλεται στη δηλητηρίαση του ζωγράφου από δακτυλίτιδα. Ας μην ξεχνάμε τον αυτοακρωτηριασμό του van Gogh λίγο πριν το θάνατό του: ο λόγος που τον ώθησε να κόψει το αυτί του ίσως είναι και πάλι η υπερβολική χρήση δακτυλίτιδας και οι ζαλάδες ή η απώλεια ακοής (ωτοτοξικότητα) που αυτή του προκάλεσε.

Το φάρμακο λοιπόν που θα τον γιάτρευε από κάποιο από τα προβλήματά του, έγινε η αφορμή για τη δημιουργία περισσότερων προβλημάτων, αλλά πιθανόν και κάποιων από τους ωραιότερους πίνακές του. Ίσως γι' αυτό φρόντισε να απαθανατίσει το φυτό σε έναν από αυτούς, ζωγραφίζοντάς το μέσα σε ένα ποτήρι, μπροστά από το πορτρέτο του γιατρού που του το χορηγούσε.

Digitalis ferruginea

Ζαγόρι, 8/8/2013

Το όνομά της παραπέμπει στο σχήμα που έχουν τα άνθη της, ειδικά σε κάποιους από τους εκπροσώπους του γένους: δακτυλίτιδα, άνθη που προσαρμόζονται στα δάχτυλα σαν τις δαχτυλήθρες. Η αγγλική του ονομασία παραπέμπει κι αυτή στη μορφή του άνθους: foxglove, από τις παλιές αγγλικές λέξεις foxes glofa, το γάντι της αλεπούς. Η προέλευση της ελληνικής κοινής ονομασίας του φυτού, κορακοβότανο ή χελιδονόχορτο, αγνοείται...

Τα είδη του γένους Digitalis που απαντούν στην Ελλάδα είναι 7, ανάμεσά τους η D. ferruginea L., είδος που εξαπλώνεται στην Ιταλία, τα Βαλκάνια και την Ανατολία, κατεβαίνοντας μέχρι το Λίβανο. Στην Ελλάδα βρίσκεται στην ορεινή ζώνη της ηπειρωτικής χώρας, ανεβαίνοντας μέχρι τα 2000 μ. Συνήθως φύεται μέσα σε δάση οξιάς, έλατου ή βελανιδιάς, ενώ η παρουσία του σε υπαλπικά λιβάδια φανερώνει αποψίλωση των δασών στις περιοχές αυτές. Ανθίζει το καλοκαίρι, κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο.

Η Digitalis ferruginea προστατεύεται από το ΠΔ 67/81 και συμπεριλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών που καταχωρήθηκαν για τις περιοχές του δικτύου “ΦΥΣΗ 2000”.

Τα είδη του γένους Digitalis είναι ισχυρά δηλητηριώδη. Περιέχουν όμως και ουσίες (διγιταλίνη ή διγιτοξίνη) που τα καθιστούν σπουδαία φαρμακευτικά φυτά, με δράση καρδιοτονωτική. Η χρήση τους σε περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας ξεκίνησε τουλάχιστον πριν από τέσσερις αιώνες – πιο πριν δεν υπάρχουν διαθεσιμες μαρτυρίες – και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Για περισσότερες πληροφορίες, υπομονή μέχρι την ανάρτηση της επόμενης εβδομάδας!

Γράμμος, 12/8/2013

Viola vourinensis

Βούρινος, 7/5/2011

Η Εγνατία οδός, φεύγοντας από το οροπέδιο της Κοζάνης και τραβώντας νοτιοδυτικά προς την πόλη των Γρεβενών, περνά ανάμεσα από δύο πολύ σημαντικούς από βοτανικής άποψης ορεινούς όγκους, καθένας με τη δική του ομορφιά: το Βούρινο και το Άσκιο. Τα δύο αυτά γειτονικά βουνά, παρά τις διαφορές που έχουν στη σύσταση των πετρωμάτων τους, μοιράζονται αρκετά χλωριδικά στοιχεία, όπως η βιόλα που παρουσιάζουμε σήμερα.

Η Viola vourinensis Erben είναι ενδημική των ορέων Βούρινος, από όπου πήρε το όνομά της, και Άσκιο (Σινιάτσικο). Εμφανίζει μια εκπληκτική ποικιλότητα στους χρωματισμούς των ανθών της. Μια μικρή βόλτα στα ορεινά του Βούρινου μπορεί να αποκαλύψει μια πολύ μεγάλη γκάμα χρωμάτων: από κίτρινο έως βαθύ μωβ, με πολλούς συνδυασμούς των δύο χρωμάτων.

Φύεται σε θαμνώνες και λιβάδια, σε πετρώδεις θέσεις και υψόμετρο μεγαλύτερο των 1000 μ. Ανθίζει κυρίως τους μήνες Μάιο και Ιούνιο, ενώ κάποια ανυπόμονα άτομα του είδους ξεκινούν την ανθοφορία τους από τα τέλη του Μάρτη.

Συμπεριλαμβάνεται στα Άλλα Σημαντικά Είδη Φυτών που καταχωρήθηκαν για τις περιοχές του δικτύου “ΦΥΣΗ 2000”.